بررسی وضعیت ساختمان های مسکونی به منظور مدیریت بحران با تاکید بر زلزله ( نمونه موردی: شهر همدان)

حوادث و سوانح طبیعی از دیر باز به عنوان مخرب ترین عوامل آسیب رسان به انسان، جامعه و زیستگاه شان مطرح بوده اند. به عبارتی دیگر بلایای طبیعی بخشی از زندگی ما انسان ها می باشد که هیچ گونه تبعیضی بین افراد جامعه قائل نمی شود و به عنوان مصائب جمعی مطرح اند. از میان بلایای طبیعی و مصائب جمعی گوناگون نظیر زمین لرزه، سیل، طوفان، آتش سوزی، گرما و سرما و ... زمین لرزه بنا به ماهیت خاص خود از اهمیت و توجه بیشتری برخودار است چرا که نسبت به بلایای طبیعی دیگر فراوانی آن بیشتر بوده و از سویی تلفات و صدمات فراوانی نیز به همراه دارد. این موضوع به ویژه در ایران که شهرها از بافت های نامتجانس و در عین حال کهنه ای برخوردارند، اهمیتی دو چندان دارد. با توجه به این مهم، هدف پژوهش حاضر شناسایی میزان آسیب پذیری مساکن شهر همدان در برابر زلزله با استفاده از نرم افزار arc gis و مدل تحلیلی سلسله مراتبی(ahp) در محدوده مورد نظر می باشد. بدین منظور،.معیارهای مساحت زیر بنا، تعداد طبقات، عرض معبر، وضعیت بافت، موقعیت ساختمان در شهر، وضعیت نما، وضعیت دیوار، وضعیت سقف، عمر بنا، کیفیت مصالح، اسکلت ساختمان و وضعیت پی و فونداسیون را مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق، ترکیبی از روش های اسنادی و کتابخانه ای، توصیفی، تحلیلی، و مطالعات میدانی است. جامعه آماری، مساکن شهر همدان بوده و روش نمونه برداری به شیوه تصادفی و در تحلیل داده ها از نرم افزار spss و excel و arcgis استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که با فاصله گرفتن از مرکز شهر از درصد آسیب پذیری محلات کاسته شده و همچنین این محلات به دلیل تراکم بالا، قطعات تفکیکی ریز دانه تر، بافت فرسوده بیشتر و معابر کم عرض مناطق با آسیب پذیری زیاد و بسیار زیاد بیشتری را در اکثر معیارهای مورد بررسی دارند. محلاتی از شهر که درصد بیشتر از مساکن نوساز را در برمی گیرند به دلیل استفاده از مصالح با کیفیت بهتر و رعایت استانداردهای موجود آسیب پذیری کمی دارند که این محلات بیشتر شامل شهرک های جدید احداث حاشیه شهر می شود. بهسازی و نوسازی مساکن به ویژه محلات مرکزی شهر،احداث مساکن با اصول مهندسی و مقاوم در برابر حوادث طبیعی، استفاده از مصالح با وزن کمتر و مقاومت خمشی بیشتر، نظارت و کنترل دقیق بر روش های اجرا و ساخت مسکن، مطالعه ریز پهنه بندی لرزه ای شهر همدان، تهیه بانک اطلاعات شهر، بررسی مقاومت سازه ای ایستگاه های آتش نشانی و مراکز درمانی و تهیه آیین نامه آسیب پذیری لرزه ای شهر به عنوان راهبردهای اساسی برای کاهش آسیب پذیری شهری ضرورت دارد.